Umowa dożywocia może być sposobem na zagwarantowanie sobie spokojnej starości.
W zamian za przekazanie prawa własności nieruchomości otrzymuje się dożywotnią gwarancję opieki. Na czym polega umowa dożywocia? Czym różni się od służebności osobistej mieszkania?
Bez wątpienia nie można postawić znaku równości pomiędzy tymi instytucjami.
Osoby starsze przekazują nieruchomości swoim bliskim w drodze darowizny, częstokroć nie zważając na formalne zabezpieczenie swoich interesów. Osoby te nie przypuszczają, że obdarowani mogą okazać im niewdzięczność. Stosunki rodzinne często przybierają taki obrót sprawy, iż darczyńcy zostają wyrzuceni z jeszcze do niedawna – własnego mieszkania. Warto być przezornym i zabezpieczyć swoje prawa pod względem prawnym, aby móc do końca życia korzystać z rodzinnego domu.
Umowa dożywocia
Umowa dożywocia to umowa, w której w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie. Powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienie, ubrania, mieszkanie, światło i opał, zapewnić odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym. Strony mogą ustalić w umowie inny katalog praw i obowiązków.
Może się jednak zdarzyć, iż z pewnych przyczyn dożywotnik i zobowiązany nie będą w stanie ze sobą pozostawać w bezpośredniej styczności. Nie można wykluczać powstania wszelkiego rodzaju konfliktów pomiędzy stronami. W takiej sytuacji istnieje możliwość zamiany uprawnień wchodzących w treść prawa dożywocia na rentę lub rozwiązania umowy przez sąd. Artykuł 913 § 1 kodeksu cywilnego przewiduje, że jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień.
W wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie. Ponadto jeżeli zobowiązany z umowy dożywocia nie realizuje ciążących na nim obowiązków (dostarczenia utrzymania, wyżywienia) uprawniony ma prawo wytoczyć przeciwko niemu powództwo o zasądzenie umówionych świadczeń lub o odszkodowanie za nienależyte wykonywanie umowy.
Służebność osobista mieszkania
Polega ona na możliwości zapewnienia uprawnionemu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych w określonym lokalu mieszkalnym. Istotą tej służebności jest zapewnienie przez właściciela lokalu mieszkalnego prawa do zamieszkiwania i korzystania z określonych części lub całości lokalu mieszkalnego bez ponoszenia dodatkowych kosztów – w tym również kosztów mediów zainstalowanych w przedmiotowym lokalu. Służebność osobista mieszkania w przeciwieństwie do umowy dożywocia nie zawiera w swej treści uprawnień takich jak „zapewnienie opieki, ubrań, wyżywienia, światła, opału (…)”. Oznacza to, że wiązka uprawnień przysługująca dysponentowi służebności ma węższy zakres w porównaniu do umowy dożywocia.
Właściciel nieruchomości obciążonej taką służebnością może domagać się zamiany jej na rentę tylko w przypadku gdy uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa. Prawo zamiany na rentę nie przysługuje więc osobie uprawnionej do służebności.
Wnioski
Zainteresowanie wskazaną tematyką pojawia się zwykle wtedy, gdy planujemy podarować nieruchomość, w której obecnie zamieszkujemy i jednocześnie zabezpieczyć się przed utratą dachu nad głową. Przed podjęciem decyzji, którą z instytucji wybrać warto uwzględnić pozostałe konsekwencje – podatkowe i spadkowe.