Zagadnienie ujawniania dziecku faktu, iż biologicznie pochodzi ono od innych rodziców, wywołuje szereg kontrowersji. W toku procedury adopcyjnej, rodzicom planującym przysposobić dziecko zwraca się uwagę, by nie ukrywali przed dzieckiem tego, iż nie są oni jego biologicznymi rodzicami. Z badań wynika zaś, że optymalnym jest, by dziecko poinformować o tym fakcie w wieku przedszkolnym. Niewątpliwie jednak dla rodzin adopcyjnych ujawnianie przed dzieckiem takiej informacji może być w praktyce trudne. O ile bowiem wyjawienie dziecku tej informacji przez przysposabiających chroni je przed tym, że zostanie ono niekiedy w sposób brutalny uświadomione przez osoby trzecie (co może narazić je na dodatkową traumę), o tyle może wiązać się dla rodziców przysposabiających z problemem, iż dziecko będzie w przyszłości dążyło do poznania swojej biologicznej rodziny, czemu rodzina adopcyjna może nie być przychylna.
Rodzice nie chcą niekiedy wyjawić dziecku prawdy z przyczyn dotykających ich najbardziej intymnej sfery, jak ma to miejsce wówczas, gdy decyzję o adopcji podjęli w związku z niemożliwością zajścia w ciążę lub urodzenia żywego potomka. Mogą obawiać się też, że po ujawnieniu informacji o adopcji dziecko przeżyje szok, jeżeli dowie się, iż urodziło się w rodzinie dotkniętej patologią.
Ujawnienie informacji o fakcie przysposobienia z perspektywy prawa do prywatności
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 6.02.2018 r., IV CSK 60/17, przysposobienie tworzy nowy stan cywilny dziecka i przysposabiającego jako jego rodzica. Stan ten lokuje się w sferze prywatności życia rodzinnego i podlega z tego tytułu ochronie prawnej, należnej prywatności i życiu rodzinnemu człowieka. Ochronie prywatności w wypadku adopcji służą specyficzne środki. Ochrona jest szczególnie nasilona w wypadku adopcji pełnej, której specyfika polega na wprowadzeniu regulacji zacierających ślady biologicznego pochodzenia dziecka i stwarzających fikcję jego naturalnego pochodzenia od przysposabiających, czemu służy utajnienie tożsamości adoptujących – postępowania adopcyjne przeprowadzane jest bez udziału rodziców biologicznych, sporządzony zostaje nowy akt urodzenia przysposobionego, w którym jako jego rodzice widnieją przysposabiający, przysposabiający pozostają w założeniu jedynymi uprawnionymi do powiadomienia dziecka o tym, że nie jest ich naturalnym potomkiem i przyznaniu przysposobionemu prawa do niezależnego od woli przysposabiających ustalenia swojego prawdziwego pochodzenia dopiero po uzyskaniu pełnoletności. Te gwarancje dyskrecji adopcyjnej nie świadczą jednak o istnieniu szczególnego dobra osobistego przysposabiających i przysposobionego, lecz o dbałości ustawodawcy o zapewnienie im wsparcia w budowie prawidłowo funkcjonującej rodziny. Ochrona prywatności rodziny adopcyjnej, której służy tajemnica adopcji, jest dobrem osobistym analogicznym do prywatności życia rodzinnego w rodzinie nieadopcyjnej, podlega bezwzględniej ochronie przed bezprawnym naruszeniem. Ujawnienie danych osobowych i adresowych bez uzasadnienia prawnego stanowi naruszenie prawa do prywatności, a w skrajnych sytuacjach – miru domowego pojmowanego jako prawo spokojnego i bezpiecznego korzystania z mieszkania.
Niewątpliwie tajemnica przysposobienia ma niezmiernie doniosłe znaczenie. Stanowi ona jedną z gwarancji stworzenia dla adoptowanego dziecka właściwego miejsca, w którym może on rozwijać się i wychowywać.
W orzecznictwie podkreśla się przy tym, że „tajemnicy przysposobienia nie należy absolutyzować, nie miała ona bowiem nigdy charakteru bezwzględnego ”, skoro zgodnym z dobrem dziecka jest, aby uzyskało ono informację o swoim biologicznym pochodzeniu – oczywiście przy uwzględnieniu właściwego momentu
i sposobu przekazu, który powinien być dostosowany do wieku i stopnia rozwoju emocjonalnego dziecka.
Ujawnienie informacji o fakcie adopcji a naruszenie dóbr osobistych
Prawo do prywatności niewątpliwie stanowi dobro osobiste. W nauce prawa zwraca się uwagę na trudności ze zdefiniowaniem tego pojęcia. Wskazuje się nawet, że zarówno w literaturze przedmiotu, jak i orzecznictwie sądów krajowych i zagranicznych, w tym organów międzynarodowych, można odnaleźć dziesiątki definicji, których analiza nie pozwala jednak na stworzenie jednej spójnej definicji. Abstrahując od trudności w sferze zdefiniowania tego pojęcia, niewątpliwym jest to, że obejmuje ono między innymi uprawnienie każdego człowieka do zachowania w tajemnicy przed otoczeniem takich okoliczności, które dotykają najbardziej intymnych zdarzeń życiowych. Niewątpliwie mieści się tu okoliczność przysposobienia dziecka i bycia przysposobionym. Ujawnienie informacji o fakcie adopcji oraz danych rodziców biologicznych dziecka przysposobionego w sposób niewymagający szerszego komentarza ingeruje w sferę prywatności zarówno samego dziecka, jak i rodziców adopcyjnych.
Przeczytaj również: